Teritorija za koju se vjeruje da je stara više od tri milenijuma nesumnjivo predstavlja riznicu autentičnih formi a prostor koji ona obuhvata zasigurno posjeduje svoju, jedinstvenu naraciju. Pitanje intervenisanja u prostoru pitanje je razvoja teritorije i pokušaj da se interpretira njegov karakter. Interpretacija u ovom aranžmanu znači upravljanje razvojem prostora i u praksi podrazumijeva stilizovanje formi i elemenata u skladu sa nasljeđem i vizijom razvoja. Specifična korelacija prostora i razvoja upućuje na potrebu strateškog pristupa lokalnim politikama koje uređuju ovu oblast.

Razvoj vizuelnog identiteta, na bazi kulturno-istorijskog nasljeđa sa jedne, i izazova savremenih razvojnih trendova sa druge strane, priča je o mobilizaciji snaga u procesu stvaranja nove vrijednosti za lokalnu zajednicu – superiornog koncepta sa mentalitetskom porukom o odlučnosti da se ne prihvati mediokritet.

Da li su bogato budvansko nasljeđe i mudrost predaka bili dovoljan zalog za budući razvoj ovog atraktivnog podneblja, prirodno predisponiranog za eksluzivitet?

Groznica za novčanim profitima koja se ispostavila jedinim pravilom ponašanja i mjerom prosperiteta u globalnom okruženju, rukovodila je zemljoposjednike i investitore da se u aranžmanu instant bogaćenja, i na ovom znamenitom prostoru ogluše o kriterijume prostornog planiranja i društvene odgovornosti uopšte. Posljedično, dio priobalnog pojasa, posebno onaj na kome su smještena veća naselja, u poslednjim dekadama je poklekao pred naletima krupne urbanizacije koja je ozbiljno zaprijetila da obesmisli cjelokupan proces upravljanja prostorom.

Graditeljski krešendo bez mjere i granice u kombinaciji sa malograđanskom privrženošću svjetskim trendovima po svaku cijenu, sušta je suprotnost očekivanjima lokalne zajednice: umjesto luksuznih objekata za turizam, stopljenih sa lokalnim ambijentom, urbane djelove teritorije karakterišu glomazne, disharmonične strukture, sukobljene sa pejzažom i stilizovane na način da se oponaša luksuz. U takvom ambijentu kič je i zvanično dio novog sistema vrijednosti a u takvom sistemu, pokušaj asimilacije jednog prostora koji ima snažno izgrađenu naraciju sa nekim drugim, dalekim i tuđim prostorom, predstavlja legitiman koncept. Dakle, situacija stilski neodoljivo podsjeća na oksimoron, jer kada original postane falsifikat, prepoznatljivost – lokalistički nedostatak a bezličnost – globalisticka vrijednost, prostor postaje zatočenik sopstvenog identiteta. I upravo takav identitet, čvrst i vremešan, u tržišnoj će ga utakmici osuditi da bude a priori gubitnik jer, gle čuda, nije ni mlad ni fleksibilan da bi mogao biti efikasno standardizovan u skladu sa savremenim trendovima i tehnologijama. Zato je predodređen da bude potrošen i recikliran i prije nego što bude upotrijebljen.

Vrijednost je propozicija koja se neraskidivo veže uz strategiju. U kontekstu brige o vizuelnom identitetu destinacije, to znači da je potrebno stvoriti “ambijentalnu izvrsnost“ – novu vrijednost čije će benefite konzumirati i rezidenti i posjetioci. Za prvu ciljnu grupu ovi benefiti predstavljaju kulturu življenja i dodatu vrijednost na kvalitet života. Za posjetioce, benefiti ambijentalne izvrsnosti sadržani su u utisku užitka u prostoru za vrijeme boravka ali i uspomenama koje odnose iz turističke destinacije (Emotion for Money).
Ambijentalna izvrsnost podrazumijeva koncept prožimanja prepoznatljivosti arhitektonskog stila, superiorne infrastrukture, visokih standarda u oblasti komunalnog reda i zaštite životne sredine, naprednih saobraćajnih rješenja, i senzibiliteta za trendove urbanog razvoja.
Vrijednost je kod ovog koncepta vezana za razliku između stepena užitka konzumenata prostora (stanovnika i posjetilaca) i investicionih izdataka lokalne uprave u ambijentalno uređenje. Dakle, vrijednost predstavlja nematerijalnu aktivu i sublimirana je u impresiji posjetilaca da neko stručno brine o izgledu teritorije. Tako profilisan koncept pretpostavlja karakterističan “portfolio povjerenja”. Naime, za konzumentske ciljne grupe u okruženju koje obiluje kvalitetnim i prepoznatljivim ambijentalnim sadržajima, gdje je duh tradicije opipljivo živ a modernizam se uvodi kroz kontinuiranu promjenu (Change Management), užitak u boravku zapravo je sinergija navedenih vrijednosti. Interakcija ljudi i okruženja rezultira stvaranjem povjerenja u odnosu na kreatore takvog ambijenta – grada jedinstvenog vizuelnog određenja u modernom duhu, koji izrasta iz tradicionalnih formi, čuvajući njihovu klasičnu vrijednost kao dragocjeni razvojni background.

Ovakav strateški pristup pretenduje da u budućnosti, pod terminom “budvanizacija”, brendira sve ono što će biti ambijentalno izvrsno – tradicionalno i avangardno. Vrijednosti nove budvanizacije trebale bi biti oslonjene na jake tačke iz SWOT-a, u konkretnom slučaju – mikrolokalitete koje je moguće posmatrati izolovano od okruženja. Uljepšavanjem ovakvih tačaka i njihove okoline na jednoj teritoriji koja je prilično kontaminirana prosječnošću, iscrtava se dragocjena mapa teritorijalnog razvoja. Naime, pažljivim odabirom tzv. virusnih tačaka, koje će u budućnosti inficirati svoje okruženje, moguće je duž cjelokupne teritorije probuditi želju za pariranjem. Poseban benefit takvog pristupa je dragocjeni know-how koji će okruženju biti na raspolaganju bez naknade.

Arhitektura vizuelnog identiteta Budve je kompleksan i osjetljiv posao koji pretpostavlja strateški pristup u realizaciji. Implementacija strategije stoga mora biti oslonjena na matricu sačinjenu od pet osnovnih elemenata vizuelnog identiteta:

1. SVJETLOST – Fasadna iluminacija (iluminacija fasada javnih i dr. objekata na atraktivnim lokacijama); Sakralna iluminacija (zidine St.grada, spomenici kulture, crkve i manastiri, tvrđave); Dekorativna iluminacija (iluminacija zelenih površina, svjetleći mobilijar na javnim površinama, iluminacija fontana i vodoskoka); Javna rasvjeta (iluminacija saobraćajnica, trgova i šetališta)
2. BOJA – Fasade na javnim i privatnim objektima; Saobraćajno-turistička signalizacija; Privremeni objekti
3. VODA – Fontane (sa mlaznicama i iluminacijom); Vodoskoci (na obodu budvanske školjke, iluminirani, sa art elementima)
4. ZEMLJA – Zelene površine (parkovi i male površine – hortikultura, iluminacija drveća, svjetleći mobilijar, staze, gradska ograda, art elementi); Saobraćaj (asfalt, ulični mobilijar, saobraćajna signalizacija, odmorišta-vidikovci)
5. ART – javno prikazivanje kolaža umjetnosti koje se dešavaju u Budvi (Filmovi, serije i Grad teatar; Festivali i koncerti; Manifestacije i događaji).

Matrica pet elemenata integriše dvije dimenzije: dimenziju razumijevanja elemenata u njihovoj stilskoj osobenosti i dimenziju harmonije elemenata i prostora. Stoga, neće biti dovoljno tek kreirati pomenute elemente da bi se po automatizmu stvorio vizuelni identitet destinacije. Osim autentičnosti, elementi moraju biti logički smisleno raspoređeni. Matrični pristup omogućava efektivnost u praktičnoj primjeni elemenata i njihovom međusobnom kombinovanju. Dodatno, matrica vizuelnog identiteta prepoznaje normativno pravna rješenja kao podršku naporima da se obezbjedi legitimitet procesa odnosno ”oficijelna” primjena elemenata. Krajnji efekat ovakvog pristupa je ambijentalna unificiranost teritorije.

Ilustracije radi, uređenje zelene površine na određenoj lokaciji u gradu, podrazumijeva projektni pristup pažljivo diferenciranih i koordiniranih aktivnosti:

• Priprema podloge (atmosferska/kanalizaciona mreža; hidro/elektro instalacije)
• Hortikulturalno uređenje (izbor biljnih vrsta; specifičan hortikul. tretman)
• Iluminativno uređenje (osvjetljavanje drveća, postavljanje svjetlećeg mobilijara)
• Ograđivanje zelene površine (model gradske ograde)
• Uređenje staza (bekaton, ivičnjaci)
• Art elementi (muzika, displej)
• Odluka o komunalnom redu
• Odluka o uređenju konkretne površine (model, finansiranje i sl.)

Na putu od sadašnjosti do budućnosti, u okruženju u kojem je obavezan smjer kretanja ka boljem – ad maiora, osim jasne vizije, neophodno je imati i kvalitetan “plan puta” koji nije ništa drugo do strategija. U situaciji kada treba odlučiti o mogućim razvojnim scenarijima teritorije i njenog vizuelnog identiteta, uz ograničenja koja nameće tri-hiljade-godišnji background odnosno razvojni framework lokalne politike, može se govoriti o prilično kompleksnoj startnoj poziciji za kreiranje strategije.

Aktuelna situacija koju karakteriše raskorak između stvarnog i planiranog stanja, motiviše na preduzimanje akcije bez odlaganja. Koncept stvaranja novih, na temeljima tradicionalnih vrijednosti, zavrijeđuje pažnju sa aspekta relevantnosti za razvoj lokalne zajednice. Budva treba ambijentalnu revalorizaciju koja će joj obezbijediti povratak sopstvenoj suštini i osvajanje konkurentske prednosti. Stoga će nova budvanizacija biti strategija revitalizacije vizuelnog identiteta ovog jedinstvenog contemporaneapolisa (lat. contemporaneo = savremeni; grč. polis = grad). Za to će biti potrebno vrijeme, kao uostalom za bilo koji proces. Dakle, budvanizacija contemporaneapolis , dijagnoza je razvojnog procesa a ne bolesti ili stanja.

Stvaranje vizuelnog identiteta teritorije je važna misija za lokalnu zajednicu. Njen značaj biće dragocjeni kapital na putu brendiranja destinacije mjerljiv kroz povratnu informaciju o zadovoljstvu iskustvom boravka u njoj, bilo privremenog ili stalnog. “Jer, ljubav se često dogodi pri prvom susretu i na prvi pogled, a traje – zauvijek”.